Waarom het opsporen en voorkomen van risico’s op de werkvloer belangrijk is

Het is iets wat elke ondernemer met personeel moet hebben. Meer dan de helft van de ondernemers heeft er gelukkig ook één. We hebben het over de risico-inventarisatie en -evaluatie, kortweg de RI&E. Het is een hulpmiddel om arbeidsrisico’s op te sporen en op te lossen. Dat doe je niet voor niets. Met een RI&E leg je namelijk de basis voor een gezonde en veilige werkomgeving. Zeker gezien de gezondheidsrisico’s die werknemers lopen door het coronavirus is dat nu extra belangrijk. Bron: Van onze redactie AD, 19 april 2021

In dit artikel bespreken we de belangrijkste onderdelen van een RI&E en helpen we je op weg om een RI&E voor jouw bedrijf op te stellen.

Heb jij als ondernemer nog geen RI&E? Dan is het verstandig om er snel aan te beginnen. Doordat het wettelijk verplicht is om een RI&E te hebben, loop je zonder RI&E het risico op een boete. Maar het is vooral ook een gemiste kans. Een gezonde en veiligere werkomgeving leidt tot minder uitval en tevreden personeel.

Inventariseren van arbeidsrisico's

Met een RI&E breng je alle arbeidsrisico’s voor jouw medewerkers in kaart. Dat kan gaan om belasting door tillen, werken met gevaarlijke stoffen of werken op hoogte. Wellicht dat je deze in het oog springende risico’s al in de gaten hebt, maar niet alle gevaren op de werkvloer zijn altijd direct duidelijk. Denk bijvoorbeeld aan langdurige hoge werkdruk of slechte ventilatie. Ook deze onzichtbare en onderschatte risico’s kunnen grote gevolgen hebben voor de gezondheid van medewerkers. Daarom is het belangrijk dat je alle risico’s vastlegt in een RI&E.

,,Het komt vaak voor dat ondernemers risico’s over het hoofd zien of onderschatten", legt risicodeskundige Ben Kramer uit. ,,Neem geluidsoverlast. Mensen die dagelijks worden blootgesteld aan hard geluid, bijvoorbeeld werknemers in de horeca of de bouw, lopen risico op gehoorschade. De meeste ondernemers zijn zich hier wel van bewust, maar weten niet precies vanaf hoeveel decibel dat al het geval is."

Kramer raadt dan ook aan om als ondernemer je personeel actief te betrekken bij het opstellen van een RI&E. ,,Hiermee creëer je draagvlak", legt hij uit. ,,Daarnaast zullen zij bepaalde vragen beter kunnen beantwoorden dan jijzelf. Zij staan immers elke dag op de werkvloer."

Evalueren en prioriteren

Het in kaart brengen van risico’s is stap één. Vervolgens is het van belang dat je deze evalueert en prioriteert. Welke medewerkers hebben met het risico te maken? Hoe vaak lopen ze dit risico? En wat zijn de mogelijke gevolgen? Op basis daarvan zet je de risico’s op volgorde. De belangrijkste zet je bovenaan. Dat helpt ook om te bepalen waar je als eerste mee aan de slag gaat.

Plan van aanpak

Nadat je de risico’s op een rij hebt gezet, stel je een plan van aanpak op. Een RI&E stopt namelijk niet bij het inventariseren en evalueren van risico’s, het gaat erom dat je ook maatregelen neemt om die risico’s te voorkomen. Die leg je vast in het plan van aanpak. Hierin staat welke maatregelen er genomen moeten worden, wie dat gaat doen en binnen welke termijn dit gaat gebeuren.

Het naleven van je plan van aanpak is minstens zo belangrijk als het doen van de risico-inventarisatie en -evaluatie. Het doel van de RI&E is immers om arbeidsrisico’s op te lossen en te zorgen voor een veilige werkomgeving.

RI&E up-to-date houden

Een RI&E zorgt voor gezonde en veiligere arbeidsomstandigheden. Maar dan moet deze wel actueel zijn. Veranderingen in het werkproces of van buitenaf kunnen ervoor zorgen dat risico’s veranderen of dat er nieuwe risico’s opduiken. Op die momenten pas je ook je RI&E aan. Zo groeit deze mee met je onderneming.

Het coronavirus is een voorbeeld van een ontwikkeling die zorgt voor nieuwe risico’s. Niet alleen door besmetting en ziekte, maar ook door het naleven van de maatregelen. Kramer: ,,De afgelopen maanden zijn veel ondernemers zich meer bewust geworden van dit soort mogelijke risico’s en brengen ze deze in kaart. Maar arbeidsrisico’s die niet aan corona zijn gerelateerd, verdienen het net zo goed om grondig te worden aangepakt. Een RI&E is een goede eerste stap in die richting."

"Ook arbeidsrisico’s die niet aan corona zijn gerelateerd, verdienen het om grondig te worden aangepakt", aldus Risicodeskundige Ben Kramer

Aan de slag met een RI&E

Er zijn verschillende manieren om te starten met een RI&E. Je kan zelfstandig aan de slag gaan met het opstellen van een RI&E of gebruik maken van zogenaamde RI&E-instrumenten. Deze instrument zijn digitale hulpmiddelen, bijvoorbeeld van een brancheorganisatie. Tot slot is het mogelijk om een externe partij in te schakelen om je te helpen, bijvoorbeeld een arbodeskundige.

Om je op weg te helpen en te ontdekken welke route bij jou past, heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, in samenwerking met werkgevers- en werknemersorganisaties, de website routenaar.rie.nl gelanceerd. Op deze pagina ontdek je in een paar simpele stappen welke route het beste past bij jouw bedrijf. Wil je zelf aan de slag met een RI&E? Dan kun je via routenaar.rie.nl direct beginnen.

Hoe je je RI&E ook maakt, het is in ieder geval belangrijk dat deze past bij je bedrijf. Want hoewel het verplicht is, heb je een RI&E immers in eerste instantie voor jezelf en je medewerkers.

Wil je weten wat de verplichte RI&E jou en je medewerkers oplevert? Op routenaar.rie.nl vind je alles wat je moet weten om aan de slag te gaan met een risico-inventarisatie en -evaluatie.

Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E)

Ieder bedrijf is verplicht een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) uit te voeren. Dat is bepaald in de Arbowet. Voor het voeren van een adequaat arbobeleid is het van belang de risico’s van werkzaamheden in het bedrijf te (onder)kennen om passende maatregelen ter beperking van de risico’s te kunnen treffen. Bij de RI&E hoort dan ook een plan van aanpak (PvA) waarin die maatregelen zijn beschreven.

Controle door inspectie SZW
De Inspectie SZW controleert of u een RI&E en PvA hebt en of deze volledig zijn. Blijkt dat niet in orde, dan kan de Inspectie u direct een boete opleggen. Het ontbreken van een RI&E inventarisatie kan u een boete opleveren van € 4.500 en het ontbreken van een PvA een boete van € 750.

Bij minder dan 26 werknemers: gebruik van gecertificeerde branche-RI&E: geen deskundige nodig
Voor de RI&E kán de werkgever een gecertificeerde deskundige inschakelen. Het is ook mogelijk om de RI&E zélf op te stellen. Bij een bedrijf met meer dan 25 medewerkers moet de RI&E getoetst worden door een gecertificeerde deskundige. Bij minder dan 26 medewerkers kan een werkgever gebruik maken van een erkende branche-RI&E. Deze hoeft dan niet nog eens extra te worden getoetst. Dat is ook het geval als de medewerkers tezamen minder dan 40 uren per week werken. Ter bepaling van het aantal medewerkers wordt niet gekeken naar het aantal fte's, maar naar het aantal arbeidsovereenkomsten, terwijl ook stagiaires en uitzendkrachten meetellen.

Zorgplicht werkgever & Covid 19-maatregelen
De werkgever heeft op grond van de Arbowet een zorgplicht om de werknemer in staat te stellen het werk veilig en gezond te doen. De Inspectie SZW houdt toezicht op ongezonde/onveilige situaties. In het kader van Covid 19 geldt vanaf 2 december 2020 een specifieke tijdelijke regel van het Arbobesluit (art. 3.2a). Deze heeft betrekking op de te nemen maatregelen om besmetting zo veel mogelijk te voorkomen. Het winkelbedrijf valt onder de categorie waarbij de mogelijkheid van blootstelling volgt uit het algemene besmettingsgevaar in Nederland.

Coronamaatregelen
Het tijdelijke artikel 3.2a Arbobesluit komt er in het kort op neer dat de werkgever de verplichting heeft om coronabesmetting waar mogelijk te voorkomen en moet zorgen voor maatregelen, voorlichting en naleving van de bedrijfsregels. Voorbeelden van maatregelen zijn: 1,5 meter afstand, schermen plaatsen, looproutes aangeven, het beperken van het aantal mensen op de werkplek, ventialtie van ruimtes, ontsmetting van werkplek en instrumenten, het dragen van mondkapjes

Controle door (buitengewone) opsporingsambtenaren
Een deel van de maatregelen is opgenomen in de Wet publieke gezondheid. Daarin heeft de Inspectie geen rol of bevoegdheid. Onder andere politie en BOA’s van de gemeenten kunnen bij overtreding van deze maatregelen optreden.

Rol inspectie SZW
Maar ook de Inspectie kan handhavend optreden als de arbeidsomstandigheden in een bedrijf daartoe aanleiding geven; bijvoorbeeld als er sprake is van een aanzienlijk risico op besmetting, het niet of onvoldoende nemen van maatregelen of het niet toepassen van de arbeidshygiënische maatregelen.

Per geval geval zal de inspectie bekijken hoe de werkgever zijn verplichtingen vanuit het oogpunt van arbeidsomstandigheden invult en toepast. Het is de verantwoordelijkheid van de werkgever om samen met zijn werknemers invulling te geven aan maatregelen om besmetting te voorkomen. Bron: NOVAKA en rie.nl

Voor meer informatie verwijzen u naar de website van RI&E klik hier
Deze RI&E informatie kunt u ook downloaden in PDF-formaat klik hier

Een RI&E dient minimaal te bestaan uit:

Inventarisatie van de aanwezige gevaren en van de al genomen risicobeperkende maatregelen op het gebied van veiligheid en gezondheid.
Inventarisatie van de aanwezige gevaren bij 'bijzondere categorieën van werknemers' denk aan gedeeltelijk arbeidsgeschikten, zwangere vrouwen, jeugdigen en ouderen.
Beoordeling en prioritering van de risico's. Inventariseren + Evalueren = Documenteren.
Bespreek dit met meerdere disciplines binnen uw organisatie, kantoor, bedrijf of instelling.
Plan van Aanpak waarin wordt vastgesteld welke maatregelen en wanneer die worden genomen.
Dit dient grondig te worden beschreven en uiteraard te worden toegepast en uitgevoerd.
Aandacht voor de toegang van werknemers tot een preventiemedewerker of een Arbo-deskundige.
Denk aan een bedrijfsarts, fysiotherapeut, veiligheidskundige of een organisatiedeskundige.

Voorbeelden van onderwerpen in de RI&E

Is er sprake van fysieke overbelasting en hoe groot is die fysieke belasting van uw werknemers?
Denk aan dozen of goederen verplaatsen, niet juist tillen en lichamelijke slijtage of ongemakken?
Zou beeldschermwerk de gezondheid van de werknemers kunnen beïnvloeden?
Hoeveel beeldschermwerk doen de werknemers per dag en wordt er afgewisseld met ander werk?
Kan het lawaai op de werkvloer leiden tot een gevaarlijke en/of ongezonde situatie?
Denk aan de akoestiek, telefoongesprekken, de radio, geluiden van buitenaf of storende geluiden.
Zijn er voldoende vluchtwegen, nooduitgangen, pictogrammen en adequate noodverlichting?
Heeft u deze op de juiste wijze gemarkeerd, vrij van obstakels en is alles gecontroleerd?
Zijn er gevaarlijke stoffen aanwezig die de gezondheid en/of de veiligheid zouden kunnen schaden?
Zo ja, welke? En is er wellicht sprake van blootstelling aan deze stoffen en zo ja, hoeveel?
Zijn er kleedruimtes, personeelskluisjes, een kantine en/of een koffiezetapparaat en een waterkoker?
Zijn eigendommen van medewerkers beschermd tegen diefstal en zijn er voldoende rustmomenten?
Voldoet het kantoormeubilair en de bureaustoel wel volgens de hedendaagse richtlijnen?
Is het beeldscherm wel op de juiste hoogte, moet u een aangepaste muis of toetsenbord?
Voldoet alles wel aan de veiligheid, de beschikbaarheid, de toepassing en de bereikbaarheid er van?
Denk aan EHBO-middelen, rookmelders, oogdouches, AED, brandblussers, handschoenen en brillen,
Lopen de werknemers de kans te maken te krijgen met seksuele intimidatie, pesterij of geweld?
Houd anonieme enquêtes, vraag eens door, maak het bespreekbaar en bied bescherming.

Uit de RI&E kan blijken dat specifieke nadere inventarisaties nodig zijn. Dit betreft bijvoorbeeld lawaai, psychosociale arbeidsbelasting, agressie, pestgedrag, werkdruk, seksuele intimidatie, machogedrag, welzijn, ontspanning, rustpauzes, grote hiërarchische verschillen, veiligheid, biologische factoren, verlichting, geluid, trillingen, technisch onderhoud, de werkplek, de beeldschermen, gevaarlijke omstandigheden per branche etc.
Deze verdieping van de RI&E hoort tot de verplichte acties van een werkgever.

Voor de risico’s van ongevallen met aanzienlijke hoeveelheden gevaarlijke stoffen dient een Aanvullende Risico-Inventarisatie en Evaluatie (ARIE) gemaakt te worden art. 2.5b van het Arbeidsomstandighedenbesluit.
Voor kleinere hoeveelheden gevaarlijke stoffen gelden de RI&E regels van art. 4.2 en 4.2a van het Arbobesluit.

Dit is slechts een kleine greep, uit de vele risico’s die er bestaan, daar waar gewerkt wordt.

Ook werkzaamheden die worden uitgevoerd door stagiaires, uitzendkrachten, oproepkrachten, alsmede mensen die worden ingehuurd dienen per functionaliteit te worden beschreven, gelijk aan FTE-ers in de RE&I en de PvA, ten aanzien van instructie, veiligheid, bescherming, werkplekbesluit, bejegening, etc.

Als alles in kaart is gebracht maakt u een “Plan van Aanpak”
Hoe is de situatie nu en beschrijf uitgebreid hoe de situatie verbeterd kan worden.

Stel één of meerdere mensen aan die dit geheel in kaart gaan brengen en onderschat de omvang niet.
Dit dient voor elke functie binnen de organisatie beschreven te worden.
Iedere werknemer dient, te allen tijde, inzicht te hebben in de RI&E en de PvA.

Doe het verplicht voor uzelf, verplicht voor anderen en verplicht voor de overheid.